Από την συνεργάτη μας Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο Αλεξάνδρα Καππάτου
Ο εξάχρονος Γιάννης δεν συγκεντρώνεται εύκολα, χάνει πολύ γρήγορα το ενδιαφέρον του για ό,τι κάνει, είναι συνεχώς σε εγρήγορση, είναι απρόσεκτος. «Από μικρός ήταν πολύ κινητικός, δυσκολευόμασταν να τον κάνουμε καλά» λένε οι γονείς του.
«Στον παιδικό σταθμό δεν υπάκουε τη δασκάλα, η οποία μας έλεγε ότι είναι αξιαγάπητος αλλά πολύ ανήσυχος. Σε μια συζήτηση που κάναμε μαζί της, μας είχε πει ότι θα δυσκολευτεί στην πρώτη δημοτικού. Μάλιστα, μας είχε προτείνει να απευθυνθούμε σε ειδικό. Εμείς δεν το πήραμε σοβαρά, σκεφτήκαμε ότι ίσως να είναι λίγο ανώριμος. Όμως, τώρα που ξεκίνησε την πρώτη δημοτικού, η δασκάλα μάς κάλεσε τον πρώτο μήνα και μας είπε ότι δεν κάθεται στο θρανίο, δεν συγκεντρώνεται και ενοχλεί τους συμμαθητές του. Μας συνέστησε να ζητήσουμε βοήθεια…»
Η διάγνωση της ΔΕΠ-Υ απαιτεί λεπτομερή εξέταση προκειμένου να είναι αξιόπιστη· και σίγουρα, δεν είναι κάτι που μπορείτε να κάνετε μόνοι σας. Η καθοδήγηση από ειδικό είναι απολύτως απαραίτητη. Ο ειδικός είναι αυτός που θα συλλέξει το απαραίτητο υλικό, τόσο από εσάς όσο και από τους εκπαιδευτικούς του παιδιού, σχετικά με τη συμπεριφορά του σε διάφορα περιβάλλοντα και θα το αξιολογήσει κατάλληλα.
Πώς γίνεται η διάγνωση
Βάσει του DSM-5, τα παιδιά με ΔΕΠ-Υ παρουσιάζουν έντονη απροσεξία και υπερκινητικότητα, που παρεμβαίνει στη λειτουργικότητά τους ή/και στην ανάπτυξή τους.
Προκειμένου να διαπιστωθεί η απροσεξία στα παιδιά έως δεκαέξι ετών, θα πρέπει να συντρέχουν τουλάχιστον έξι από τα ακόλουθα συμπτώματα για τουλάχιστον έξι μήνες. Τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει να είναι ανακόλουθα του σταδίου ανάπτυξής τους:
Το παιδί δεν μπορεί να δώσει σημασία σε λεπτομέρειες, ή κάνει λάθη από απροσεξία στο σχολείο ή και σε άλλες δραστηριότητές του.
Δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σε καθήκοντα που του έχουν ανατεθεί ή ακόμα και στο παιχνίδι του.
Συχνά φαίνεται σαν να μην ακούει όταν του απευθύνεται κάποιος.
Δεν ακολουθεί οδηγίες και δεν ολοκληρώνει τις ασκήσεις ή άλλα καθήκοντά του.
Δυσκολεύεται να οργανώσει τις δραστηριότητές του.
Αποφεύγει, απεχθάνεται ή διστάζει να κάνει πράγματα που απαιτούν πνευματική προσπάθεια για αρκετό χρόνο.
Αρκετά συχνά χάνει πράγματα που είναι απαραίτητα για τις δραστηριότητές του (μολύβια, βιβλία κ.λπ.).
Αποσπάται εύκολα η προσοχή του από εξωτερικά ερεθίσματα.
Είναι «ξεχασιάρικο» σε αρκετές από τις καθημερινές δραστηριότητές του.
Για την υπερκινητικότητα-παρορμητικότητα σε παιδιά έως δεκαέξι ετών θα πρέπει να συντρέχουν τουλάχιστον έξι από τα παρακάτω συμπτώματα για τουλάχιστον έξι μήνες. Τα συμπτώματα αυτά θα πρέπει να μη δικαιολογούνται από το στάδιο ανάπτυξής τους:
Το παιδί συχνά κινείται νευρικά, δεν μπορεί να καθίσει ήσυχα σε καρέκλα, χτυπάει τα χέρια και τα πόδια του κ.ο.κ.
Σηκώνεται από το κάθισμά του, ακόμα και σε περιστάσεις που απαιτείται να παραμείνει στη θέση του.
Συχνά τρέχει πάνω κάτω ή σκαρφαλώνει σε έπιπλα κ.λπ. σε ακατάλληλες στιγμές ή συνθήκες.
Δυσκολεύεται να συμμετάσχει ήρεμα σε διάφορες δραστηριότητες ελεύθερου χρόνου (π.χ. σπορ).
Βρίσκεται σχεδόν πάντα σε εγρήγορση.
Μπορεί να μιλάει ακατάπαυστα
Συχνά προτρέχει να απαντήσει, προτού ακούσει ολόκληρη την ερώτηση.
Δυσκολεύεται να περιμένει τη σειρά του.
Συχνά διακόπτει τις δραστηριότητες των άλλων (συζητήσεις, παιχνίδια κ.λπ.).
Τα παιδιά που παρουσιάζουν ΔΕΠ-Υ συνήθως έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, βαριούνται εύκολα, έχουν μεταπτώσεις στη διάθεσή τους και συχνά απογοητεύονται.
Για να τεθεί η διάγνωση, θα πρέπει επίσης να υπάρχουν τα εξής κριτήρια:
Αρκετά από τα παραπάνω συμπτώματα, και από τις δύο κατηγορίες, θα πρέπει να έχουν εμφανιστεί πριν από τα δώδεκα έτη.
Αρκετά από τα συμπτώματα θα πρέπει να εκδηλώνονται τουλάχιστον σε δύο συνθήκες και όχι μόνο σε μία, π.χ. στο σπίτι και στο σχολείο, στα σπορ και στους φίλους, και όχι μόνο στο σπίτι αλλά πουθενά αλλού.
Πρέπει να υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι τα συμπτώματα στέκονται εμπόδιο στη λειτουργικότητα του παιδιού στο σχολείο, στην κοινωνική του ζωή κ.λπ.
Τα συμπτώματα δεν θα πρέπει να οφείλονται σε κάποια άλλη διαταραχή (π.χ. σε διαταραχή της διάθεσης, αγχώδη διαταραχή, ψύχωση κ.λπ.).
Για μικρότερα παιδιά
Η ΔΕΠ-Υ συνήθως διαγιγνώσκεται στην αρχή της σχολικής ζωής του παιδιού, μια και τότε τα συμπτώματα γίνονται περισσότερο εμφανή. Ωστόσο, ενδείξεις που θα πρέπει να σας ανησυχήσουν εμφανίζονται πολύ νωρίτερα. Σύμφωνα με μελέτες, το 60% των παιδιών που διαγνώστηκαν με ΔΕΠ-Υ στην παιδική τους ηλικία χαρακτηρίζονταν από τους γονείς «δύσκολα» βρέφη. Είχαν έντονη κινητική δραστηριότητα από τη βρεφική περίοδο, δυσκολίες στον ύπνο, δυσκολίες στη μετάβαση στη στερεά τροφή, έντονο κλάμα χωρίς προφανή λόγο, καθυστέρηση στην ομιλία κ.λπ. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η συμβουλή από κάποιον ειδικό (ξεκινήστε από τον παιδίατρό σας) σίγουρα δεν θα έβλαπτε.
